У думах, у сэрцах, у песнях

Поўны збор твораў народнага паэта Беларусі Янкі Купалы ажыццяўляецца ўпершыню. Выданне ўключае ўсе вядомыя на сённяшні дзень вершы, паэмы, п’есы, пераклады, літаратурна-крытычныя і публікацыйныя артыкулы, лісты, чарнавыя накіды, дарчыя надпісы на кнігах. Новае выданне дапоўнена творамі, якія выяўлены ў архівах і перыядычным друку або па пэўных меркаваннях не друкаваліся ў сямідзесятыя гады. Гэта вершы і вершаваныя пераклады, публіцыстычныя артыкулы і выступленні, празаічныя пераклады. Новыя творы значна пашыраюць уяўленне пра спадчыну Янкі Купалы як паэта, драматурга, літаратурнага крытыка і публіцыста.

Том складаюць выбраныя творы Янкі Купалы, напісаныя ім у розных жанрах – паэзія, драматургія, публіцыстыка. Сабраныя пад адной вокладкай, яны даюць уяўленне пра геніяльнага творцу, які, адораны ад прыроды вялікім талентам, дзякуючы засваенню народных традыцый і іх эстэтычнаму пераасэнсаванню і ўвасабленню, стаў выразнікам нацыянальнага светапогляду, а таксама прадвызначыў асновы адбудовы беларускай дзяржаўнасці, стварыў яе ідэалагему.

Можна з упэўненасцю сказаць, што яму ўдалося «песню стварыць ясну, як неба, у кожнай з ёй хаце быць мілым гасцём». У вершы «Мая навука» (1919) Янка Купала акідвае позіркам пройдзены народам шлях і разважае пра сваю ролю ў барацьбе. Чым была яго паэзія – голасам праўды, люстэркам жыцця ці песняй для аднаго сябе? Паэт вельмі прыдзірліва аглядае свае паэтычныя скарбы, прыгадвае, як нялёгка было яму стварыць такую песню, каб народ прызнаў яе сваёй. У кнігу увайшлі таксама п’есы «Раскіданае гняздо» і «Тутэйшыя».

Сваімі вершамі, паэмамі, драматычнымі творамі Янка Купала навучаў сялян-беларусаў «любіць свабоду, родны край і мову». Ніхто з беларускіх паэтаў пачатку стагоддзя з такім запалам, мужнасцю, таленавітасцю не адстойваў, не бараніў саму ідэю нацыянальнага адраджэння, як Янка Купала. Мэтай сваёй творчасці ён лічыў: “3 цэлым народам гутарку весці, сэрца мільёнаў паслухаць біцця…”

Першы паслярэвалюцыйны зборнік Янкі Купалы “Спадчына” адкрываецца вершам з аднайменнай назвай. У ім аўтар выказвае вялікую любоў да роднай старонкі – спадчыны, што засталася нам ад продкаў. Паэт называе яе самым вялікім скарбам, які беларусы павінны зберагчы і захаваць для нашчадкаў. Прыгадваючы родныя мясціны, Янка Купала з хваляваннем успамінае «вясеннія праталіны, і лесу шэлест верасны, і ў полі дуб апалены», «стары амшалы тын», «крык вароніных грамад» на могілках. Усё помніцца яму да дробязей, бо ён і ў думках, і ў снах непарыўна звязаны з бацькоўскай зямлёй.”

Паэтычнымі матывамі кахання Янка купала пераўзыходзіць любога паэта ў беларускай класіцы. Гэта можа ўспрымацца адразу як нейкі парадокс: пісаў жа, здаецца, найбольш пра грамадскія праблемы, а тут раптам каханне. З вершаў любоўнай лірыкі, а іх каля сарака, з некаторых паэм “Ніколі”, “Адплата кахання”, “Магіла льва”, “Яна і я” укладальнікі склалі цэлую кнігу, у якой паэтызуюцца пачуцці маладых людзей, рыцарская высакароднасць, чары кахання. Інтымны свет лірыка сусветнага маштабу ўражвае сваёй духоўнай напоўненасцю.